Tìm hiểu sự thật về cuộc khổ nạn của Đức Giêsu (tiếp theo)
Quốc Văn, OP

4. Việc xử án

Theo các trình thuật của Tin mừng, chúng ta có thể dựng lại diễn tiến việc xử án Đức Giêsu qua hai phiên tòa.

a. Phiên tòa Dothái
Theo Tin mừng Nhất lãm, sau khi bị bắt, Đức Giêsu bị điệu ngay tới thượng đế Caipha, nơi đó các thượng tế, kỳ mục và kinh sư đang hội họp. Đức Giêsu bị thẩm vấn cùng chịu lăng nhục như bị bịt mắt, đấm đánh, khạc nhổ vào mặt… (Mc 14,15; Mt 26,67-68; Lc 22,63-65). Còn thánh Gioan thì cho rằng Đức Giêsu bị điệu ngay ra trước ông Khana để thẩm vấn rồi sau đó mới qua thượng tế Caipha và bị giam lại ở đây. Tại sao Đức Giêsu lại bị điệu đến Khana mà không trực tiếp giao cho vị thượng tế đương nhiệm là Caipha? Câu trả lời là vì Khana lắm thực quyền không cần chức vụ, Caipha là con rể giữ chức thượng tế nhưng chỉ như nhân vật bù nhìn, như tấm bình phong che mắt chính quyền Lamã. Vì thực tế Khana bị tổng trấn Valerius Gratus bãi chức, nhưng ông vẫn được coi là người kế vị hợp pháp của thầy cả thượng phẩm Aharon. Như vậy, cuộc tra tấn của Khana là bất hợp pháp[8] không có biện lý, không có đủ túc số nhân viên hội đồng, hiện diện chỉ là một toán người hung hăng đã áp giải Đức Giêsu từ vườn Giếtsêmani.

Đây là một vụ xử án ban đêm, phiên tòa xét xử gồm các thượng tế, kỳ mục và kinh sư (theo thánh sử Máccô và Mátthêu). Phiên tòa này kéo dài cho đến sáng, hay sáng hôm sau còn một phiên tòa khác, đây là điều còn nhiều tranh luận. Thánh Luca chỉ nhắc tới một phiên tòa ban sáng mà thôi (Lc 22, 66-71).

Về phương diện pháp lý, sách Mishna cho thấy luật của Thượng hội đồng không cho phép xử các vụ đại hình vào ban đêm hay vào các ngày đại lễ hoặc áp lễ. Ngoài ra, bản án tử hình chỉ trở thành chung thẩm sau hai phiên tòa xét xử. Hơn nữa, vào thời Đức Giêsu, Thượng hội đồng bị tước mất thẩm quyền lên án tử hình, quyền này thuộc chính quyền Rôma. Như vậy, sự thật vụ án Đức Giêsu là như thế nào, có tính lịch sử hay chỉ là hộ giáo?[9]

Trả lời cho vấn nạn này, Rinaldo Fabris cho thấy những thủ tục hình sự ghi trong sách Mishna là bộ sưu tập án lệ vào thế kỷ II scn, vì thế không chắc có được thi hành vào thời Đức Giêsu. Hơn nữa, chẳng ai bảo đảm được ràng Thượng hội đồng đã tuân hành nghiêm chỉnh những luật lệ này. Bằng chứng là sách Công vụ Tông đồ cho thấy hai ông Têphanô và Giacôbê bị ném đá chết mà chẳng hề có xét xử gì cả (Cv 7,55 - 8,4; 12,2).

Về phiên tòa xét sử Đức Giêsu, các sử gia đưa ra nhiều ý kiến khác nhau, nhưng cũng là những giả định hơn kém. Thực ra, các thánh sử không chủ trương miêu tả chi tiết phiên tòa, nhưng chỉ muốn cho thấy xung khắc giữa giới lãnh đạo tôn giáo Dothái và Đức Giêsu lên đến cao trào, vì họ cho là Người đã làm những điều trái tai gai mắt, ăn nói lộng ngôn, vi phạm lề luật, lạm dụng quyền bính (đánh đuổi những người buôn bán ra khỏi đền thờ…) đó cũng là những lý do họ đã kết án Người. Vấn đề là chờ cơ hội.

Theo luật Môsê, muốn kết án tử hình một người, buộc phải có hai hay ba nhân chứng phù hợp. Thế nhưng trong vụ án Đức Giêsu, không có những nhân chứng theo đúng luật định, chỉ có hai người làm chứng gian đến cung khai. Một người khai rằng: “Người này đã nói: tôi có thể phá đền thờ Thiên Chúa và nội trong ba ngày, sẽ xây cất lại” (Mt 26,61). Người kia khai rằng: “Chúng tôi có nghe ông ấy nói: tôi sẽ phá đền thờ do tay người phàm xây dựng và nội ba ngày, tôi sẽ xây một đền thờ khác, không phải do tay ngươi phàm!” (Mc 14,58). Ta thấy hai lời cung khai này không phù hợp nhau, và cũng chẳng phản ánh đúng những lời Đức Giêsu đã nói: “Các ông cứ phá hủy đền thờ này đi, nội ba ngày tôi sẽ xây dựng lại” (Ga 2,19). Trước những luận điểm vu khống Đức Giêsu chỉ im lặng, mặc cho Caipha gặn hỏi: “Ông không nói lại được một lời sao? Mấy người này tố cáo ông gì đó?” (Mt 26,62).

Hồi gay cấn sắp đến lúc kết thúc, vị thượng tế đã đặt một câu hỏi trực tiếp liên quan đến căn tính của Đức Giêsu: “Ông có phải là Đấng Kitô, Con của Đấng đáng chúc tụng không?” (Mc 14,61 tt). Đức Giêsu đã xác nhận vai trò của mình và như một cơ hội Người giải thích ý nghĩa từ Mêsia, Đấng Kitô cho họ. Và lời giải thích này bị coi như một chứng cớ phạm thượng. Họ đã kết án Đức Giêsu.

Nhưng làm sao có thể tử hình Đức Giêsu đây? Thượng hội đồng không có quyền này, hơn nữa, về phía chính quyền Rôma thì sao? Cứ giao về cho Tổng trấn Philatô là thượng sách!

b. Phiên tòa Rôma
Nếu như tại phiên tòa Dothái, Đức Giêsu bị kết án vì lý do tôn giáo, thì bây giờ tại phiên tòa Rôma, Đức Giêsu lại bị kết án vì lý do chính trị. Đức Giêsu bị giải đến trước tòa Phongxiô Philatô, ông là vị Thủ hiến kiêm Tổng trấn toàn quyền xứ Giuđêa.[10]

Theo sử gia Josephus Flarius, vào thời ấy, các Tổng trấn được hoàng đế ủy quyền tư pháp rộng rãi, kể cả quyền lên án tử hình. Nhất là đối với các ngoại kiều, quyền này cũng được áp dụng rộng rãi hơn, đặc biệt với các cuộc bạo loạn cần kịp thời ngăn chặn. Như vậy, Philatô có quyền chặt đầu Đức Giêsu ngay mà không cần phiên toà xét xử.(!?) Tuy nhiên, Tin mừng cho thấy Philatô đã không áp dụng thiết quân luật này, một vài nguyên tắc tố tụng hình sự đã được tôn trọng: phiên tòa xử công khai chứ không kín đáo, bị cáo được quyền lên tiếng, biện minh… tục truyền là phiên tòa xử Đức Giêsu đã diễn ra tại đồn Antonia nằm ở mạn Đông Bắc đền thờ.

Phiên tòa lập ra để xử bị cáo như một tội phạm chính trị. Tổng trấn điều tra cặn kẽ xem Đức Giêsu có phải là vua dân Dothái không (Mc 15,2. 9.12. 26. 32; Mt 27,11), dân chúng thì tố cáo Người về tội xách động dân chúng, ngăn cản dân nộp thuế cho hoàng đế Xêda, và lại còn tự xưng mình là Mêsia, là vua nữa. Ngay cả bản án Đức Giêsu cũng nói rõ điều này: “Giêsu Nadarét, vua dân Dothái”. Thực chất đây chỉ là những chứng cứ giả tạo, và ngay cả Philatô cũng không tìm thấy được lý do gì để kết án tử hình, ông muốn cho đánh đòn cảnh cáo Đức Giêsu rồi tha về.[11]

Ý định này của Philatô không thành, ông còn bị áp lực mạnh mẽ của dân chúng. Như thế, có thực đám đông giữ vai trò quyết định cái chết của Đức Giêsu lúc này? Việc đám đông la ó đòi giết Đức Giêsu chỉ là một hiện tượng tâm lý quần chúng hay là có khoản luật nào dành cho họ quyền này không? Một số sử gia nghiên cứu về luật pháp cho rằng ở một vài thành phố miền Đông đế quốc Rôma có qui định giao các bản án tử hình cho quần chúng nhân dân xét xử. Tuy nhiên, trường hợp ở Giêrusalem, phiên tòa xử Đức Giêsu thì điều này không chắc chắn.[12]

Để đẹp lòng dân và một mặt Philatô cũng sợ dân kiện tụng lên hoàng đế, nên khi biết Đức Giêsu là người Galilê, thuộc quyền vua Hêrôđê Antipas, ông này hiện đang có mặt ở Giêrusalem, nên Philatô truyền dẫn Đức Giêsu đến dinh Hêrôđê.[13]

Hêrôđê đã nghe nói nhiều về Đức Giêsu, có người cho đó là hồn Gioan Tẩy Giả, người chính ông ra lệnh chém đầu, đã nhập vào Đức Giêsu; lại nghe đồn Đức Giêsu làm rất nhiều phép lạ…, nên ông mong mỏi một lần được gặp Người. Hôm nay, khi thấy Đức Giêsu thì ông mừng lắm, nhà vua hỏi Người nhiều điều, nhưng Đức Giêsu vẫn thinh lặng. Cuối cùng Hêrôđê phẫn nộ và cho đây là một hành động khi quân, nên ông đã tìm cách báo thù theo kiểu cách của ông. Ông tỏ ra khinh con người mà ông vừa vồn vã đón tiếp. Ông lấy một tấm áo rực rỡ mặc cho Người, chế diễu Người xong họ lại giải về trao trả cho Philatô.

Dân chúng lại hò la vang dội: “Hãy để cho máu nó đổ trên đầu chúng tôi và con cháu chúng tôi” (Mt 27,25). Trước áp lực mạnh mẽ của dân, Philatô rửa tay như muốn trốn tránh trách nhiệm,[14] rồi ông truyền phóng thích Baraba, còn Đức Giêsu sau khi truyền đánh đòn, ông trao lại cho họ đóng đinh vào thập giá.

Bản án Đức Giêsu khép lại. Tuy nhiên khi tìm về lịch sử, chúng ta tự hỏi ai là người lãnh trách nhiệm trước cái chết của Đức Giêsu?

Có ý kiến quy trách nhiệm cho Thượng hội đồng Dothái, Philatô chỉ là người duyệt bản án Thượng hội đồng Dothái đã quyết định và cho phép thi hành. Như vậy, trách nhiệm của ông giảm nhẹ.

Có người cho rằng tội của Philatô rất nặng, vì ông nhu nhược không dám hành xử theo đúng quyền của mình, biết Đức Giêsu vô tội mà vẫn để dân chúng xách động, cuối cùng đã kết án tử hình Người.

Ý kiến khác nữa quy trách cho đám đông dân chúng. Philatô hay Thượng hội đồng Dothái chẳng làm gì khác được. Ý kiến này muốn bênh vực, chạy tội cho Philatô, có thể vì lý do tế nhị: sau vụ án Đức Giêsu mấy chục năm Tin mừng mới được viết ra, lúc này công việc truyền giảng đang được đẩy mạnh, đặc biệt ở Rôma, nên không thể quy trách cho Philatô, một tránh né tế nhị để rao giảng Tin mừng.

Tuy nhiên, chúng ta không đặt nặng vấn đề trách nhiệm thuộc về ai, dù sao Đức Giêsu cũng đã chết, một sự kiện lịch sử rõ ràng, đó là điều chúng ta đang tìm hiểu.


-------------------------------------------
[8] Khana chỉ làm thượng tế từ năm 6 đến năm 15, vào thời Đức Giêsu, ông đạ bị tổng trấn Valerius truất chức rồi.
[9] E. Lohse cho rằng, các tác giả Tin mừng viết trình thuật cuộc khổ nạn của Đức Giêsu chỉ mang tính hộ giáo chứ không có tính lịch sử. Xc. Phan Tấn Thành, Về nguồn, tập I, tr. 152.
[10] Philatô được vua Tiberiô bổ nhiệm năm 26 giữ chức vụ được 10 năm rồi bị mất chức năm 36 sau vụ giết hại một số người Samari vô tội. Ông là “một con người cứng cỏi sắt đá và kiêu hãnh đáng sợ” (Philon) . Xc. Lm Hồng Phúc, Chúa Giêsu, tr. 357.
[11] Khổ hình đánh đòn thường đi trước bản án đóng đinh, nhưng cũng có thể là hình phạt riêng rẽ theo lối cảnh cáo. Theo luật Dothái, chỉ được đánh 40 roi trừ 1 (vì sợ đánh qúa con số luật định là 40). Luật Lamã thì khác, nạn nhân bị đánh vô hạn định, vì đánh đòn đi trước đóng đinh. Nạn nhân sắp chết,nên đánh bao nhiêu cũng được.
[12] Xc Phan Tấn Thành, Về nguồn, tập I, tr. 157.
[13] Hêrôđê là tay sai đắc lực cho đế quốc Lamã. Ông cai trị xứ Giuđêa và Pêrê đã 33 năm, và lại là người ra lệnh chém đầu ông Gioan Tẩy Giả sau vụ loạn luân với bà Hêrôđia. Tính tình ông sảo quyệt và Đức Giêsu gọi là “con cáo già”.
[14] Người Dothái có thói quen khi bất chợt gặp thi hài một người bị ám sát mà không rõ thủ phạm là ai, thì các chức sắc trong vùng lân cận phải mời vị thượng tế đến chứng kiến lời thề của họ. Họ rửa tay trên thây ma và nói: “tay chúng tôi không đổ máu và mắt chúng tôi không thấy đổ máu”, có ý phủ định nghi vấn sát nhân hay đồng loã có thể đổ xuống trên họ.